DEVAM: 2 - AV KÖPEĞİ,
ZİRAAT KÖPEĞİ VE DAVAR KÖPEĞİ DIŞINDA KÖPEK EDİNMENİN YASAKLIĞI BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ. حدّثنا
خَالِدُ بْنُ
مَخْلَدٍ.
حدّثنا مَالِكُ
بْنُ أَنَسٍ
عَنْ يَزِيدَ
ابْنِ
خَصِيفَةَ،
عَنِ
السَّائِبِ
بْنِ
يَزِيدَ،
عَنْ
سُفْيَانَ
بْنِ أَبِي زُهَيْرٍ؛
قَالَ:
سَمِعْتُ
النَّبِيَّ
صلى الله عليه
وسلم يَقُولُ ((مَنِ
اقْتَنَى
كَلْباً
لاَيُغْنِي عَنْهُ
زَرْعاً
وَلاَ
ضَرْعاً،
نَفَصَ مِنْ
عَمَلِهِ،
كُلَّ
يَوْمٍ،
قِيرَاطٌ)). فَقِيلَ
لَهُ: أَنْتَ
سَمِعْتَ
مِنَ النَّبِيِّ
صلى الله عليه
وسلم؟ قَالَ:
إِي. وَرَبِّ
هذَا
الْمَسْجِدِ!
Süfyân bin Ebî
Züheyr (r.a.)'den; Şöyle demiştir: Ben, Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den
şöyle buyururken işittim: Kim ne ekinine ne de davarına yararı olamayan bir
köpek edinirse o kimsenin amelin (in ecrin) den her gün bir kırat eksilir.
Süfyân bin Ebî
Züheyr'e: (Bunu) Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den sen işittin (mi)?
denildi. Süfyân: Şu Mescid'in Rabb'ına yemin ederim ki, evet (ben O'ndan
işittim) diye cevab verdi.
AÇIKLAMA: Ebu Hureyre (r.a.)'ın hadisini Müslim, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai de
rivayet etmişlerdir. Müellifimizin rivayetinde ekin veya davar korumak için
edinilen köpek istisna edilmiştir. Diğer bazı rivayetlerde ise bunlarla beraber
av köpeği de istisna edilmiştir.
Abdullah bin
Muğaffel (r.a.)'ın hadisini Neasi ve Ahmed de rivayet etmişlerdir. Tirmizi ,
Ebü Davüd ve Darimi de hadisin baş kısmını, yani köpekleri öldürmekle ilgili
bölümünü rivayet etmişlerdir.
Bu hadiste köpekler
bir ümmet olarak vasıflandırılmıştır. Biz ümmet kelimesini topluluk manasına
yorumladık. Hadisin bu cümlesi En'am süresinin 38. ayetine bir işarettir.
Ayet'in meali şöyledir: "Yerde yürüyen hayvanlar ve kanatlarıyla uçan
kuşlar da ancak sizİn gibi birer ümmetler (topluluklar) dır. Kitab'ta biz hiç
bir şeyi eksik bırakmadık. Onlar sonra Rablerine toplanacaklardır."
Köpekler
hakkında kullanılan ümmet kelimesi, bir takım yararlar için yaratılmış ve
yaratıcının varlık ve büyüklügüne delalet eden topluluk manasınadır. Hayvanlar
ve kuşlar hakkında Ayette kullanılan ümmet kelimesi de bu şekilde
yorumlanmıştır. Daha geniş bilgi için tefsir kitablarına müracaat edilmelidir.
Hattabi bu
hadisin açıklaması bölümünde: Yani Resül-i Ekrem (s.a.v.) bir yaratığın türünü
yok etmeyi arzulamamıştır. Çünkü Allah Tecilü'nın yarattığı her yaratığın
yaratılışının bir hikmeti vardır. Bu itibarla köpek türünün en fenası olan
siyah renklisinin öldürülmesi emredilmiş ve ekin bekçiliği gibi hizmetlerde
kullanılmak üzere diğerlerinin bırakılması istenmiştir, der.
Siyah köpeğin
öldürülmesi hikmeti ile ilgili olarak Tekmile yazan: Çünkü siyah köpek; pek
yararlı değil, uykuya düşkün olduğundan bekçiligi verimli olmaz ve avcılıkta da
başarılı değildir, der.
Köpeklerin
öldürülmesi hükmü ile ilgili bilgi bundan onceki babta geçen hadislerin izahı
bölümünde verilmiştir.
Süfyan bin Ebi
Züheyr (r.a.)'ın hadisini Buhari, Müslim ve Nesai de rivayet etmişlerdir.
HADİSLERİN
FIKIH YÖNÜ:
1. Ekin veya davarın
korunması için köpek edinmekte bir sakınca yoktur. Evlerin korunması ve benzeri
ihtiyaçlar için köpek edinmeye gelince, Tekmile yazarı bu konuda şöyle der: Bir
kavle göre caiz değildir. Çünkü hadisler yalnız ekin, da var ve aviçin köpek
edinmeyi meşrü saymıştır. Hadislerin zahirine göre bunların dışında kalan
ihtiyaçlar için köpek edinmek meşrü sayılmaz. Fakat en sıhhatli kavle göre
hadislerde sayılan üç nevi ihtiyaç dışında kalan ihtiyaçlar için de köpek
edinmek caizdir. Diğer ihtiyaçlar, hadislerde sayılan ihtiyaçlara kıyaslanır.
2. Köpekler
türü bir topluluk olduğu için bu türün kökünü kazımak ve yok etmek caiz
değildir. Ancak siyah köpekleri öldürmek meşrüdur.
Bu maddedeki
hükümle ilgili geniş bilgi yukarda da işaret ettiğim gibi bir önceki babta
geçmiştir.
3. Zararlı
olmayan ve kimseye eziyeti dokunmayan hayvanları öldürmek caiz değildir. Fakat
zararlı olan hayvanları öldürmek caizdir.
4. Ekin, davar
ve av köpekleri dışında kalan köpekleri edinmek ışı, ilgilinin iyi amellerinin
her gün bir veya iki kırat kadar sevabının eksilmesine sebeb olur.
İbn-i Abdilberr
bu son hükmü ifade eden hadis cümlesi ile ilgili olarak: Bu ifade hadiste
sayılan amaçlar olmaksızın köpek edinmenin haram olmadığına ve caiz olduguna
delÜlet eder ÇÜnkü haram olan bir şeyi edinmek, amellerin sevabının eksilmesine
sebep olsun veya olmasın, edinilmesi yasaktır. Seveibın eksilmesi, köpek
edinmenin haram degil, mekruh olduguna delÜlet eder, demiştir.
El-Hafız ise,
İbn-i Abdilberr'in bu görüşüne karşı çıkarak: Anılan ifade köpek edinmenin
haram olmamasını gerektirmez. Bilakis haram olması muhtemeldir. Bu ifade ile
kasdedilen mana şöyle olabilir: Köpek edinme gÜnahı, bir veya iki kırat sevaha
denk gelir. Bu itibarla köpek edinen- şahsın günlÜk gÜnahına karşın onun iyi amelinin
seveibından bir veya iki kırat eksilir, der.
Köpek edinen
şahsın iyi ameline ait sevıibından gÜnde eksilen miktan birinci ve sonuncu
hadislere göre bir kıreit, ikinci hadise göre ise iki kırattır. Hadis
şerhlerinde kırat ile kasdedilen miktarın Allah katında malum olduğu ifade
edilmekte ve burada kasdedilen miktarın ne olduğu belirtilmemektedir.
Hatırlanacağı üzere cenaze namazına katılmak ve cenazeyi uğurlamanın sevabı ile
ilgili hadislerde bir kırat'ın uhud dağı kadar olduğu belirtilmişti. Burada bir
kırat'ın uhud dağı kadar olması muhtemel olduğu gibi bundan az olması da
muhtemeldir. Çünkü oradaki hadis mükafat ile, buradaki hadis ise ceza ile
ilgilidir. Allah'ın mükafatı ve ikramı büyüktür.
Bir kırat'a
dair rivayet ile iki kırat'a dair rivayet arasında zahiren görülen ihtilaf ve
değişiklikle ilgili olarak şöyle denilmiştir:
Bu durum,
edinilen köpeklerin türlerine ve zararlılık derecesine göre olabilir. Şöyle de
olabilir: Resul-i Ekrem (s.a.v.); Önce bir kırat'e dair hükmü beyan
buyurmuştur. Daha sonra halkın köpek edinmekten iyice sakınmasını sağlamak
üzere eksilen sevabın iki kırat olduğuna dair hükmü buyurmuştur.
Bu değişikliğin
sebebIeri başka şekillerde de anlatılmıştır. Geniş bilgi için şerhlere
başvurulabilir.
Gereksiz yere
köpek edinmenin mekruhluğu veya haramlığı sebebine gelince, bu hususta da
müteaddid görüşler beyan edilmiştir. Şöyle ki; Köpekler, misafirleri rahatsız
eder, yardım dilemeye gelen fakirleri korkutur, gelip geçenlere eziyet eder,
meleklerin eve girmelerine mani olur, kap kacaklan pisler, bir çok
hastalıkların yayılmasına ve bulaşmasına sebep olabilir.
Özellikle
sağlık açısından köpeklerin gerek ev halkına ve gerekse çevreye ne derece
zararlı olduğunu bu gün tıp alimleri basın yoluyla ve bazen TRT aracılığıyla duyururlar.